Σαρακοστιανά φαγητά με ιστορία

Οι καλόγεροι του Μεσαίωνα, λέει ο μύθος, για να ανταπεξέλθουν στις στερήσεις της Σαρακοστής, βάφτιζαν ψάρι το κρέας και ύστερα το έτρωγαν με ήσυχη τη συνείδηση τους. Στις μέρες μας πάλι, δε χρειάζεται να καταφύγουμε σε τέτοιες πρακτικές. Τα νηστίσιμα σαρακοστιανά φαγητά μπορούν να συναγωνιστούν επί ίσοις όροις τα αρτύσιμα. Μάλιστα η Αργυρώ έχει να μας δώσει συνταγές για νηστίσιμα σαρακοστιανά φαγητά που μπορούν να σταθούν επάξια για τραπέζι, αν έχετε καλεσμένους στο σπίτι την περίοδο της Σαρακοστής ή κάποιας άλλης νηστείας.

Μετά το τέλος των ξέφρενων εορτασμών στα Λήναια και τις άλλες γιορτές προς τιμήν του θεού Διονύσου, ακολουθούσε ένα διάστημα με έντονο το στοιχείο της εγκράτειας για λόγους εξαγνισμού.

Μέχρι τις επόμενες διονυσιακές γιορτές, ήταν απαραίτητη η κάθαρση του αρχαίου πολίτη από τη σάτιρα, την υπερβολή και τα σκωπτικά πειράγματα. Τα “νηστίσιμα φαγητά” των αρχαίων είναι αντίστοιχα με τα δικά μας σαρακοστιανά φαγητά. Σκεφτείτε σουπιές με το μελάνι τους ανακατεμένο με ξύδι, καλαμαράκια και χταπόδια, σαλιγκάρια με πλιγούρι ή κριθάρι ή ξηρούς καρπούς καθώς δεν ήταν γνωστό ακόμη τότε το ρύζι.

Τα αρχαία αυτά έθιμα με την πάροδο των χρόνων συνεχίστηκαν και στις νεότερες εποχές και τα νηστίσιμα φαγητά προσαρμόστηκαν και ανανεώθηκαν με τα νέα υλικά και τις νέες μεθόδους παρασκευής της σύγχρονης εποχής. Στα μαλάκια και τα αγριόχορτα των αρχαίων προστέθηκαν σαρακοστιανές συνταγές όπως ο χαλβάς, ο ταραμάς, οι μακαρονάδες με θαλασσινά και οι κάθε είδους νηστίσιμες πίτες. Ακόμη και εκείνοι που δε θρησκεύονται, με χαρά ακολουθούν το νηστίσιμο διαιτολόγιο, όταν τους παρουσιαστεί η ευκαιρία. Επιλέγουν τα νηστίσιμα της Σαρακοστής καθόλη τη διάρκεια του έτους, σε μία επίσκεψη σε ταβέρνα, αλλά και σε ένα τραπέζι στο σπίτι, συνοδεία συνήθως ούζου ή κρασιού.

Φοβούμενοι πως πρόκειται για ένα διαιτολόγιο φτωχό σε πρωτεΐνη, σίδηρο, ασβέστιο και άλλα θρεπτικά συστατικά, να τονίσουμε πως το περιορισμένο διάστημα της νηστείας, που μπορεί να κυμαίνεται από 7 έως 40 ημέρες, δεν είναι αρκετό για να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα και ελλείψεις. Επιπλέον, πλέον η αποχή από τα ζωικά προϊόντα είναι ασφαλής καθώς πολλά φυτικά τρόφιμα έχουν εμπλουτισθεί με επιπλέον θρεπτικά συστατικά. Κυκλοφορούν πολύσπορα ψωμιά αλλά και δημητριακά εμπλουτισμένα με πρωτεΐνες, ενώ τα όσπρια και το ταχίνι είναι ούτως ή άλλως τροφές πλούσιες σε συστατικά που έχει και το κρέας και μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για πολλά σαρακοστιανά και γενικά νηστίσιμα φαγητά.

Και για όσους έχουν απορίες σχετικά με το τι επιτρέπεται και τι όχι να περιλαμβάνει το σαρακοστιανό τους τραπέζι, ας δούμε τις σχετικές συμβουλές του παπα-Συναδινού από τον 17ο αι.:
“Ω αδελφέ μου ηγαπημένε, και όταν αρχίσεις την μεγάλη Σαρακοστή να νηστεύης, την καθαρή εβδομάδα την Δευτέρα και Τρίτη και Τετράδη, να νηστεύης το τριήμερον και να τρώγης από μίαν βολάν την ημέραν όλην την Σαρακοστήν, πάρεξ το Σαββατοκύριακον. Και οψάρι και κρέας και ωά και τυρόν να μη φάγης όλην την Σαρακοστήν. Και την Μεγάλην Πέμπτην ωσάν φάγης από το μεσημέρι και κάτου πλέον να μην φάγης ψωμί έχω το μεγάλο Σάββατο το δειλινόν, διότι αυτό είναι κύριο και καθολικόν τριήμερον”